Dijital Okuryazarlık Üzerine Akademik Birikim: Türkiye’deki Doktora Tezlerinin Sistematik İncelemesi
Anahtar Kelimeler:
Dijital Okuryazarlık, Teknolojik Yeterlilik, Eleştirel Düşünme, Bilgi Okuryazarlığı, Medya OkuryazarlığÖzet
Bu makalede, dijital okuryazarlık özeti kapsamlı bir şekilde ele alınmakta ve literatürdeki çeşitli yöntemler incelenmektedir. Dijitalleşme değişiminin hızlanması ve teknolojik gelişmelerin toplumlar üzerindeki derin etkisi, dijital değişikliklerin özellikleri, değerlendirme ve kullanma özelliklerini geliştirmelerini zorunlu hale getirmektedir. Dijital okuryazarlık, yalnızca değiştirilebilme yeteneği değil; bilgi okuryazarlığı, medya okuryazarlığı ve eleştirel medya kullanımı gibi bilgiyi içeren çok boyutlu bir yapıdır. Bu durumun giderek artan önemi, akademik alanda dikkat çekmiş ve dijital okuryazarlık üzerinde yapılan sayımların son yıllarda belirgin bir artış gösterdiği görüldü. Bu belgenin amacı, Türkiye'de dijital okuryazarlık alanında karşılaştırma doktora tezlerini içerik analizi yöntemiyle kapsamlı ve bu ürünlerin genel görünümünü ortaya koymaktır. Ayrıca, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi'nden elde edilen veriler, 2019-2024 yılları arasında yazılan dijital okuryazarlık tezleri analiz edilmiş, yıllara göre dağılım ve tematik olarak ele alınmıştır. Bulgular, dijital okuryazarılık özetinin akademik alanda nasıl alındığını ve hangisinin kaydedildiğinin ön planın özetlenmiş bir şekilde sunulmasını sağlar. Sonuç olarak, dijital okuryazarılık özetinin yalnızca bireysel yeterlilikle özetlenmesip toplumsal ve akademik açıdan önemli bir kavramsal yapı haline geldiği görüldü. Bu sayede, dijital okuryazarılık düzeyinde bilgi birikiminin katkı sunması ve gelecekteki araştırmalara rehberlik sağlanması hedeflenmektedir.
Referanslar
Akman, A. (2024). Dijital okuryazarlık becerilerine ilişkin öğrenci algıları. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 538-561.
Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 64-84.
Altıner, S. (2019). Developing digital literacies of pre-service EFL teachers through engagement with research. Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Türkiye.
Aşçı, A. U. (2024). Otantik öğrenme yönteminin ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersi başarılarına ve dijital okuryazarlık becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Türkiye.
Bawden, D. (2008). Origin and concepts of digital literacy. C. Lankshear, M. Knobel, (Ed.), Digital Literacies içinde (17-33). Peter Lang Publishing: New York.
Bayrakci, S. (2020). Dijital yetkinlikler bütünü olarak dijital okuryazarlık: Ölçek geliştirme çalışması. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiye.
Boğa Baran E. (2023). Dijital okuryazarlık programının bebeklerde dijital bağımlılık eğilimine ve ebeveynlerde dijital tükenmişliğe etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Türkiye.
Bucak, A. (2024). Web 2.0 araçlarının sosyal bilgiler dersinde kullanımının öğrencilerin akademik başarı ve dijital okuryazarlık becerilerine etkisi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Türkiye.
Çelikoğlu, M., Taş, E., Ayyıldız H., & Yeşiltaş, H. M. (2022). Evaluation of science and mathematics textbooks in context of digital competence. Journal of Computer and Education Research, 10(19), 259-286.
Çocuk, H. E. (2020). Dijital öykü uygulamalarının Türkçe öğretmen adaylarının akademik başarılarına, dijital okuryazarlık ve Türkçe öğretimi özyeterlik algılarına etkisi. Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Türkiye.
Doğan, C., & Birişçi, S. (2022). Covid-19 süreciyle birlikte öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Ege Eğitim Teknolojileri Dergisi, 6(1), 53-76.
Duran, E., & Özen, N. E. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31-46.
Durmuş, T. (2024). İşbirlikli dijital okuryazarlık etkinliklerinin öğrencilerin yaratıcı yazma ve dijital okuryazarlık becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Ordu Üniversitesi, Türkiye.
Ekinci E. (2024). Examining and developing digital literacy levels of Turkish EFL students: An empirical study. Doctoral Thesis, Çukurova University, Türkiye.
Ergin, A. (2024). A Model for the Predıctive Power of Unıversity Students'design Thinking and Digital Literacy Skills on Intellectual Experience Skills. Doctoral Thesis, Yeditepe University, Türkiye.
Eshet-Alkalai, Y. (2004). Digital literacy: A conceptual framework for survival skills in the digital era. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 13(1),93-106.
Eşkil R. (2024). Beden eğitimi öğretmenlerinin 21. yüzyıl beceri düzeylerinin dijital okuryazarlık ve uzaktan eğitim tutumlarına etkisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Türkiye.
Gökdaş F. (2024). Ters yüz öğrenme modelinin 6. sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlıklarına ve bilimsel epistemolojik inançlarına etkisi. Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Türkiye.
Hambo, E. (2024). Bosna Hersek'te Avrupa Birliği dijital okuryazarlık ve yeterlilik çerçevesinin sınanması üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Türkiye.
Korkmaz, D. (2022). Postmodern tüketim kültüründe Z kuşağı üniversite öğrencilerinin dijital okuryazarlık alışkanlıkları sorunu. Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi, Türkiye.
Korkmaz, Ö., & Mahiroğlu, A. (2009). Üniversiteyi Yeni Kazanmış Öğrencilerin Bilgisayar Okuryazarlık Düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 983-1000.
Küslü, F. (2022). Öğretmenlerin eleştirel dijital okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Türkiye.
Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294.
Ng, Wan. (2012). Can we teach digital natives digital literacy? Computers and Education, 59, 1065- 1078.
Öztürk, M. (2022). Dijital Okuryazarlık ve İnternet Reklamcılığı Üzerine bir Alan Araştırması. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Türkiye.
Pala, Ş. M., & Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(3), 897-921.
Pınar, A. (2022). Covid-19 pandemisinde uzaktan eğitimin dijital uçurum ve dijital okuryazarlık bakımından incelenmesi: Harran üniversitesi örneği. Doktora Tezi, Harran Üniversitesi, Türkiye.
Sarıyev, H. (2021). Digital literacy: Raising prospective teachers' awareness of the fake news spreading through the social media. Doctoral Thesis, Anadolu University, Türkiye.
Sevinç G. (2022). Beliren yetişkinlerin kimlik süreçleri, topluluk duygusu, umut, empati ve dijital okuryazarlıkları ile iyi oluşları arasında katılımın aracılık rolü. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Türkiye.
Silik, Y., & Aydın, F. (2021). Dijital okuryazarlık ve teknoloji okuryazarlığı: karşılaştırmalı bir inceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 17-34.
Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201.
Ünlü, B. (2022). Dijital okuryazarlık ve mahremiyet bağlamında kırsal bölgelerde internet tabanlı hizmetlerin kullanımı: Kayseri örneği. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Türkiye.
Yıldırım Z. (2024). Genç yaşlı bireylere verilen web tabanlı eğitimin E-sağlık okuryazarlığı, dijital okuryazarlık ve sağlıklı yaşam biçimi davranış düzeylerine etkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Türkiye.
Yıldızhan Bora B. (2024). Alfa kuşağına atfedilen dört becerinin erken çocukluk dönemi kapsamında araştırılması: Dijital okuryazarlık, problem çözme ve eleştirel düşünme, yaratıcılık, iş birliği. Doktora Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Türkiye.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Journal of Academic Analysis
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
